Payas Belediye Başkanı Bekir Altan, “Tarihimize sahip çıkıyoruz” sloganı ile payas tarihine sahip çıkıyor. Payas kalesi, Sokollu Mehmet Paşa Külliyesi ve Cin Kule’de restorasyon çalışmaları başlattı.
Payas kalesi, Osmanlı döneminde Sokollu Mehmet Paşa tarafından Payas Limanı ve tersanesini güvence altına almak için 1567’de yapımına başlanmış, 1571 yılında da tamamlanmıştır. Antik çağlara ait bir kale üzerine yapıldığı sanılmaktadır. Onunla ilgili bir kalıntıya rastlanamamıştır. Sokollu Mehmet Paşa’nın yaptırdığı, dört köşeli, sekiz kuleli bu kale Payas’ın simgesi olarak nitelenmektedir. Başta Evliya Çelebi olmak üzere buradan geçen zenginler bu kaleden söz etmişlerdir. İskenderun Limanına gelen yabancı gemilerin su gereksinimini karşılayan Payas’ın güvenli bir yer olmasında Balyemez Toplarının bulunduğu bu kalenin büyük önemi vardır. Osmanlı İmparatorluğu’nun son yıllarında cezaevi olarak kullanılmış, özellikle ağır cezaya mahkûm olmuş suçlular buraya yerleştirilmiştir. Namık kemal de bir süre bu kalede hapsedilmiştir.Günümüzde ise Payas kalesinin restrasyon çalışmasına başlanılmıştır.
SOKOLLU MEHMET PAŞA KÜLLİYESİ Istanbul – Halep – Sam – Hicaz yolu üzerinde, Hac ve Ipek Yolu kervanlarının kesistigi noktada yer alan bir menzil külliyesi olarak insa edilen bu eser, devrin kudretli sadrazamı Sokollu Mehmet Pasa tarafından 1574 yılında Mimar Bası Mimar Sinan’a yaptırılmıstır. Payas’taki Külliye, Türk – Islam Mimarisi’nin en güzel ve en güzide eserlerinden birisidir. Insa tarihi, Mimar Sinan’ın “ustalık eserim” dedigi Edirne Selimiye Camii ile es zamanlı olması sebebiyle, bu nadide eser onun mimarlık birikiminin bir özetidir. Payas, Ipek Yolu ile Haleb’e gelen malların denize ulastıgı bir liman olarak, Kıbrıs ve Akdeniz ülkelerine sevk edildigi yer idi. Külliye bu güzergahı kullanan Hacı Kervanları ile ticaret kervanlarının, limanın ve askeri birliklerin emniyetini saglamak ve konaklamalarını karsılamak amacıyla II. Selim’in saltanat döneminde insa edilmis, Anadolun en büyük külliyesidir. 
CİN KULE
Payas’ta bir Osmanlı şehri oluşturmak için inşa edilen çekirdek yerleşim dokusunun son büyük yapısını teşkil etmektedir. Düşman gemilerinin taruzuna karşı koymak ve Payas Kalesi’nin müdafaa gücünü artırmak için kale ile liman arasına, 3600m lik görüş açısına sahip bir karakol kulesi limana hakim bir nokta üzerine inşa edilmesine karar verilir.
1577 yılında Babıali, Üzeyr Beyi ve Kadısına gönderdiği talimatla, limanın uygun görülen bir yerine, İstanbul Saray Burnu Karşısında bulunan Kız Kulesi üslubunda metin bir kule yapılarak içine dört top ile yeteri kadar hisar eri konulmasını emretmiştir.
Bu hükmün gönderilmesinden sonra, kulenin inşasına başlanmıştır. Evliya Çelebi kule için gözlemlerini şöyele dile getirmiştir. “İskele kulesi yuvarlak ve sağlam bir kule olup üzerinde kale koruyucuları gece gündüz gözcülük ederler, çünkü gümrük buradadır.”Günümüzde ise CİN KULESİ 2016 yılında PAYAS BELEDİYESİ VE DOĞU KALKINMA AJANSI (DOĞAKA)HİBESİ İLE RESTORASYONU TAMAMLANMIŞTIR.
