Türkiye’nin sosyo-politik din gerçekliğinin ayrılmaz bir parçası olan Alevilik, inanç ve gelenek bütünü çerçevesinde Türk hukuk sisteminde yer bulması gerektiğini belirten Cumhuriyet Halk Partisi Hatay Milletvekili Mevlüt Dudu, 2017-2018 eğitim öğretim dönemi müfredatında Alevi inancı ve kültürüne ilişkin öğretilere yer verilmemesini eleştirirken, cemevlerinin ibadethane statüsüne alınmasıyla ilgili T.B.M.M.’ye önerge sundu.
Milletvekili Mevlüt Dudu önergesinde şu görüşlere yer verdi;
“Devletin demokratik, laik ve sosyal hukuk devleti niteliğini tanımlayan Anayasa’nın 2 ikinci maddesi, herkesin vicdan, dini inanç ve kanaat hürriyeti ile ibadet, dini ayin ve törenlerin serbest olduğunu belirten Anayasa’nın 24 üncü maddesi ile herkesin din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayrım gözetilmeden kanun önünde eşitliğini tanımlayan 10. maddesi gereği cemevlerine ibadethane statüsü verilmesi gerekmektedir.
Devletin, din ve vicdan hürriyetinin serbestçe icra edilmesi için gereken düzenlemeleri yapma ve tedbirleri alma yükümlülüğü bulunmaktadır. Alevi kesimin ibadet ve dini inanç anlayışları çerçevesinde cemevlerine hukuki statü kazandırılarak mevcut sorununlaiklik anlayışı içinde çözülmesi amaçlanmaktadır.
Türkiye’nin de tarafı olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 9 uncu maddesinde, “Herkes, düşünce, vicdan ve din özgürlüğüne sahiptir; bu hak, din ve inanç değiştirme özgürlüğü ile tek başına veya topluca, kamuya açık ve kapalı ibadet, öğretim, uygulama ve ayin yapmak suretiyle dinini veya inancını açıklama özgürlüğüne sahiptir” denilmiştir.
AİHS’in ayrımcılık yasağını tanımlayan 14 üncü maddesinde de hiçbir, din, siyasal ve diğer kanaate ayrımcılık yapılamayacağı hükme bağlanmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM); 203 Türk vatandaşının, Türkiye Cumhuriyeti’nin AİHS’nin 9. maddesini ihlal ettiğine yönelik 31 Ağustos 2010 tarihinde açtığı dava sonucunda önemli kararlar almıştır. 27 Nisan 2016 tarihinde alınan kararda; Türkiye’de ulusal mevzuat uyarınca cami, kilise ve sinagogların elektrik faturalarını ödemekten muaf olduğu vurgulanmıştır.
Türkiye’de ulusal makamların cemevlerini “ibadethane” olarak kabul etmediği için iç hukukta tanınan avantajlardan mahrum bıraktığına işaret eden Mahkeme Kararında; bunun AİHS’nin 9 uncu ve 14 üncü maddesine aykırı olduğu, Alevi kesimine ayrımcılık yapıldığı ifade edilmiştir.
AİHM; “Kanaatimizce konunun düğüm noktası; kesin olarak Türkiye’deki nüfusun çoğunluğu tarafından tatbik edilen İslamiyet’in Sünni yorumuna ayrıcalıklı muamele yapılması ve fakat elektrik faturalarını ödemekten muaf tutulma imkânı gibi bazı istisnalar dışında diğer dinlere benzer bir muamelede bulunulmamasıdır” tespitini yapmıştır.
Türkiye’nin “İslamiyet’in Sünni yorumuna özel ve imtiyazlı bir statü tanımaya hakkı olup olmadığı” sorusunu yönelten AİHM; bir dinin tarihi ve kültürel sebeplerle Devlet içinde imtiyazlı bir statüye sahip olunabileceğinin içtihatlarla kabul edildiği, ancak farklı dini gruplara da ayrımcılık gözetilmemesi gereğine vurgu yapmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 90 ıncı maddesinde; Türkiye’de yürürlüğe konmuş uluslararası andlaşmaların kanun hükmünde olduğu, Anayasa’ya aykırılık iddiasında bulunulamayacağı, milletlerarası andlaşma ile Anayasa’nın aynı konuda farklı hükümler içermesi halinde milletlerarası andlaşmanın esas alınacağı hükme bağlanmıştır.
Bu çerçevede Türkiye’nin kabul ettiği uluslararası sözleşmeler ile Anayasa’nın din ve vicdan hürriyeti ilkesi esas alınarak, cemevlerine“ibadethane” statüsü verilmesi için 442 sayılı Köy Kanunu, 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu başta olmak üzeretoplam 14 kanunda değişiklik yapılmıştır. Bu düzenlemeler ile “cami, mescit, sinagog, havra gibi” gibi “cemevleri” de ibadethane statüsüne alınmaktadır. Böylece kanun uygulayıcısının ya da yüksek yargının içtihatlarında ikileme düşmesinin önü kapatılmaktadır.
Köy Kanunu değiştirilerek, cami gibi “cemevleri” de köyün orta malları kapsamına alınarak, ibadethane statüsü hukuki güvenceye alınmaktadır.
Cemevlerinincami, mescit ve diğer ibadethaneler gibi aydınlanma giderlerinin karşılanmasının yanı sıra, Bina Vergisi, Gelir Vergisi, bina inşaat harcı, iskan harcı, Kurumlar Vergisi, Elektrik ve Havagazı Vergisi gibi muafiyetlerden yararlanması sağlanmaktadır.
Teklif ile Toplu Konut İdaresi’nin kaynaklarının cemevi inşaatı için de kullanılması, İmar Kanununun değiştirilerek, cemevlerinin yasal statüde tanımlanması sağlanmaktadır.
Cemevleri ibadethane statüsüne alındığı için içki satışı yapan yerler ile otogaz istasyonları ve depolama tanklarının diğer ibadethaneler gibi cemevlerine belirli mesafede olması sağlanmaktadır. Türk Ceza Kanununda yapılan değişiklik ile de uyuşturucu kullanımı ve satışı suçlarının tüm ibadethaneler gibi cemevlerine yakın yerlerde işlenmesi halinde cezaların artırımı düzenlenmektedir.”
