Antik Çağ’da Ortadoğu zenginlerinin alışveriş merkezi haline gelen ve gündüzler insanlara yetmeyince geceleri de meşaleler kullanılarak aydınlatınca “dünyanın ilk ışıklandırılan” caddesi unvanını alan Kurtuluş Caddesi’nin (Herod Caddesi) yerin yaklaşık 9 metre altındaki orijinal hali hazırlanan projeyle tekrar işlevsellik kazanacak.
İnsanoğlunun yerleşimine ait ilk izlerin bulunduğu Paleolitik Çağ’dan bu yana tarihi ve doğal birçok güzelliğe sahip Antakya, ilk mağara kilisesi St. Pierre, Anadolu’nun ilk camisi Habib-i Neccar gibi mekânlarının yanı sıra “dünyanın ilk aydınlatılan caddesi” olan tarihi Kurtuluş Caddesi ile de adından söz ettiriyor.
Antakyalılar tarafından “Nişantaşı” olarak anılan ve Ortadoğu’nun zenginlerinin gelip alışveriş yaptığı tarihi bölge, günümüzde de eski taş binaların ve birçok esnafın sıralandığı, kentin en işlek yerlerinin başında geliyor.
Caddenin, zaman içinde yer yer toprağın altında kalan yaklaşık 100 metrelik antik sütunlu Roma yolu, Hatay Büyükşehir Belediyesi tarafından yapılacak çalışma sayesinde gün yüzüne çıkarılacak.
Yerin yaklaşık 7 ile 9 metre altında kalan yol tünellerle ulaşılıp, ledlerle yeniden ışıklandırılarak kentin cazibe merkezi haline getirilecek.
– “Sokak sağlıklaştırma çalışmaları sürüyor”
Hatay Büyükşehir Belediye Başkanı Lütfü Savaş, eski Antakya sokaklarının bulunduğu Kurtuluş Caddesi ve uzun çarşı etrafındaki bölümlerde sokak sağlıklaştırma çalışmalarının sürdüğünü söyledi.
Bu çalışmaların en önemlisinin ise tarihi Kurtuluş Caddesi’nin yerin altında kalan kısmının ortaya çıkarılması olduğunu vurgulayan Savaş, şöyle devam etti:
“Eskiden Ürdün’den, Lazkiye’den insanlar alışverişe bizim Kurtuluş Caddesi’ne gelirmiş, yani bütün Ortadoğu’da insanlar alışveriş yapmak için eski adı Herod Caddesi olan yeri tercih edermiş. Herod isminde bir kral varmış, onun zamanında kent müthiş parlak dönemini yaşamış ve insanlara gündüzleri yetmez olmuş. Kurtuluş Caddesi’nde gündüzler insanlara yetmeyince ışıklandırma gereği duymuşlar. İnovasyonun ilk yapıldığı cadde burası. O çalışmalar eşliğinde Kurtuluş Caddesi, şu anda her ne kadar ‘dünyada ilk ışıklandırılan cadde’ olsa da bunun temelinde ihtiyaç ve oradaki ticaret hacminin geniş olması ve tüm Ortadoğu’daki sosyetenin Kurtuluş Caddesi’nde buluşması yatıyor.”
Savaş, caddeyi tekrar gözde bir yer haline getirmek istediklerini anlatarak, bu kapsamda Habib-i Neccar’ın bulunduğu yerden kuzeydoğuya doğru yerin altının röntgenini çektiklerini bildirdi.
Jeoradarlarla da tarama yaptıklarını anlatan Savaş, “Yaklaşık 7 ile 9 metre aşağıda eski kaldırım taşlarını bulduk. Yapacağımız çalışmayla eski zemine bir tünel açacağız. Tüneli led ışıklarıyla ışıklandıracağız. Aşağıda gerçek zeminin üzerinde 100 metrelik bir yürüyüş parkuru yapacağız. Böylece eski caddeyi gün yüzüne çıkarmış olacağız. Üstteki akış da normal şekilde devam edecek.” dedi.
Çalışmaların önümüzdeki yıl ortalarında, Anıtlar Kurulu, müze ve üniversite yetkililerinin istişareleri sonucunda başlayacağını kaydeden Savaş, projenin tamamlanıp hayata geçmesiyle kent ekonomisine ve esnafına büyük katkı sağlayacağını sözlerine ekledi.
ilk aydınlatılan şehir
Dünyadaki ilk aydınlatılan cadde Hatay merkez ilçesidir. M.Ö. 300 civarında Büyük İskender komutanlarından Seleucus Nicator tarafından kurulan bu şehir tarihte birçok medeniyete de ev sahipliği yapmıştır.
Antakya – Herod Caddesi Hatay ilinin merkez ilçesidir. Akdeniz Bölgesindedir ve Türkiye’nin en güneydeki il merkezidir. Ortasından Asi Nehri geçen şehrin rakımı 85 metredir. Şehir merkezi nüfusu ise 213.296’dir.
Antakya – Herod Caddesi
Roma ve Grek tanrılarının yanında, aynı zamanda tek tanrılı dinleri de yaşayan Antakya halkı, zevkine, yemesine içmesine de çok düşkün bir halktı. Akdeniz’in en doğu köşesinde Orentes aklancası boyunca ( şimdiki Asi Nehri ) yer alan Antakya, ticaret ve eğlence merkezi idi. Başta ünlü komutanlar ve impratorlar olmak üzere, Romalı zenginlerin eğlence yeri seçtiği kent, büyük yatırımlar sonrası nüfusu 6 – 7 yüzbini bulan, ünlü Antakya Akademisi ile Dünya’ nın sayılı ilk üç kentinden biri durumuna gelmişti.
Kenti bir baştan bir başa kesen ünlü Herod Caddesi, şimdiki Kurtuluş Caddesi’nin ilk adı idi. Her iki yanı Antakyalı yontucuların yaptıkları heykeller ile süslü cadde, Tetrapil denilen dört ayaküstüne oturtulmuş Apollon heykeli’ nin bulunduğu yerde son bulur. Bu Caddenin diğer ucu Defne yoluna ulaşır.
Herod Caddesi iki tarafı kemerli saçaklarla, güneşe ve yağmura karşı korunmaya alınmıştır. Cadde sağlı sollu sıralanmış alışveriş dükkânları, şaraphaneler, aşevleri, çalgılı eğlence yerleri, hokkabazlıkların ve tiyatro oyunlarının sergilendiği sahnelerle donatılmıştır. Ayrıca hanlar ve günümüz otellerini andıran yeme, içme, yatım yerleri sıralanmıştır. Caddede, özellikle yaz aylarında öğle güneşi kırılınca, kadınlı erkekli Antakya halkı süslenmiş püslenmiş olarak, temiz giysileri içinde boy göstermeye başlarlar. İnsanların çoğu terleyip kötü kokmasınlar diye koltuk altlarına, kapalı yerlerine defne yağı sürerler.
Bu Cadde sadece Antakyalıların değildir. Başta çevre yerleşim yerlerinden olmak üzere, Dünyanın çeşitli yerlerinden gelen eğlence düşkünü insanlar, özellikle Roma ve Bizanslı zenginler, Herod Caddesi’nin sürekli görülen tipleridir. Bir başka deyimli Anadolu’ nun ilk turizm kenti Antakya olmaktadır.
