(IAOM) AVRASYA BAŞKANI DR. EREN GÜNHAN ULUSOY
“TMO, İÇ PİYASADA FİYATLARI DENGELİYOR”
Tahıl koridorunun kullanımının durumu şu an nedir?
Koridor bugüne kadar kendinden beklenen fonksiyonu önemli derecede yerine getirdi. Gerçekleşme bugüne kadar Ukrayna’dan çıkışlar 408 gemi ile 9,2 milyon tondan fazla tahıl çıkışı gerçekleşti. Hatırlarsınız koridorun ilk günleri, antlaşmanın ilk imzalandığı günlerde 20 milyon tonluk bir hedef söz konusuydu. Bu hedef gerçekleşmedi. Ama bu hedef gerçekleşmemesine rağmen koridorun açık olmasının yarattığı psikoloji tüm dünyada, tüm satın alan ülkelerde rahatlama ve sonucunda piyasaların sakinleşmesini sağladı. Vadeli işlem piyasalarında buğday fiyatları savaş öncesi fiyatları görmüştük ta ki cumartesi (29 Ekim) günü Rusya tarafından gelen açıklamaya kadar. Şunu belirtmek lazım, son bir aydır Rusya tarafından benzer açıklamaları duyuyorduk. Tamamen askıya aldık açıklamasından önce de koridorun sevkiyatı gerçekleştirdiği ülkelerle ilgili Rusya’nın eleştirilerini duymuştuk. Gelişmiş ülkelere sevkiyat yapılması, az gelişmiş ülkelere sevkiyat yapılmadığına dair eleştirisi Rusya’nın bir anlamda bu konudaki eğilimini bizlere göstermişti. Cumartesi günü de zaten askıya aldık açıklamasını duyduk.
Buğday fiyatlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?
Sektörün gözü kulağı koridorda. Neden? Çünkü buğdayın yüzde 30’u, mısırın yüzde 18’i bu bölgeden ihraç ediliyor. Bu yüzden dünya tahıl sektörünün fiyatları, arz talep dengesini çok etkiliyor. 13,60 dolar gibi bir zirveden 2008 yılından sonra ilk defa geçmiş oldu. 7,5 dolar gibi hızlı bir düşüş gerçekleşti. Burada piyasa oyuncularının beklentilerinin çok etkili olduğunu görüyoruz. Beklentilerin iyi olması, koridor nedeniyle hızlı düşüşü getirdi. Maalesef öngörü olarak şunu diyebilirim bu kadar hızlı bir düşüş ve beklentinin terse dönmesiyle çıkışın biraz daha süreceğini tahmin edebiliriz. Bu arada şunu atlamayalım biz o 13,60 zirvesiyle 7,5’a kadar düşüşü koridora atfediyoruz ama bu dönemde aslında tahılların hasat sezonuna da gelmiştik. Temmuz ağustos eylül ayları arzın arttığı bir dönem. Her zaman fiyatların baskılandığı ve fiyatların düşüşe geçtiği bir u dönem. Kasım aralık ocak hem lojistik hem de talep yönlü etkilerden dolayı genellikle fiyat artışları olur. Bu verileri birleştirdiğimizde bu artışın bir miktar devam edeceğini söyleyebiliriz. Ama tekrar 13,60 zirvelerini görmeyiz. Çünkü Rusya’nın bu sene rekor bir üretimi var. Buğday üretimi verileri Rusya’nın verdiği bilgilere 100 milyon tona ulaşıyor. Rusya’nın buğdayı piyasaya arz olabilirse, orada da yaptırım problemleri gündeme geliyor. Eğer o konuda bir gelişme olursa Rusya, koridorun kapanmasından kaynaklanacak arz açığını telafi edebilecek konumda. Buğday şu anda Rusya’da ve Ukrayna’da var. Ukrayna’ya savaş nedeniyle ulaşamıyoruz. Rusya’da da yaptırımlar var bazı ülkelerin ulaşması için. Bu da dünya piyasasına ulaşan arzı kısıtlıyor.
Dünyada buğday üretim ve tüketim arasında 10 milyon tonluk bir açık söz konusuydu. Bu açık ne olur? Türkiye’de buğday ve un üretimi nasıl etkilenir?
ABD Tarım Bakanlığının verisine göre 11 milyon tonluk bir eksiklik söz konusu. Bununla beraber de ülkelerin dönem sonu stoklarına baktığımız zaman Rusya’da 15 milyon tonluk, Ukrayna’da 5 milyon tonluk devir stoğu görüyoruz. Yani yetirince ürün bu ülkeden dünya pazarlarına ulaştırılamadığı için devir stokları yükselmiş durumda. Türkiye içinde bulunduğumuz sezonda bu resimden ayrılıyor. TÜİK’in ikinci tarımsal üretim tahmininde 19.8 milyon tonluk bir buğday üretimi var. Yine 8,3 milyon ton mısır ve 8,5 milyon ton arpa üretimiyle 36 milyon tonu aşan bir tahıl üretiminden bahsediyoruz. Türkiye için kendini dengeleyecek bir seviyeye yakın. İthalattan yoluyla küçük takviyelerle TMO’nun Türkiye iç piyasasındaki dengeyi sağlamasını bekliyoruz ki, iki hafta önce yarım milyon tonluk bir buğday ithalatı ihalesi ile temin yapıldı. Türkiye’nin kendi iç dengelerini kurmasını bekliyoruz. TMO’nun halihazırda yürüttüğü un ve yem regülasyonu programı sayesinde iç piyasadaki fiyatların daha az etkilenmesini bekliyoruz.
