Burcu MAZMAN Psikolojik Danışman
Sevgili gençler, sınav sonuçlarını beklerken tercih dönemine hazırlık yapmak bu süreçte yapılabilecek güzel bir yatırım gibi görünüyor. Bu zaman diliminde yaptığınız araştırmalar ve vereceğiniz kararlar hayatınızın geri kalanını etkileyecektir. Hayatınızda dönüm noktası diyebileceğimiz bir yerdesiniz diyen insanlarla karşılaşacağınız bir dönemdesiniz. Dolayısıyla seçeceğiniz meslek, gideceğiniz şehir sizler de merak duygusu ve kaygıya sebep olacaktır. Peki bu durumda yapmanız gereken nedir?
Öncelikle bu endişenin çok doğal olduğunu belirtmem gerekir ve kendinize aşırı baskı yapmadan bu süreci izlemeye devam etmenizi öneririm; çünkü meslek seçimi anlık bir olgu değil bir süreçtir. Bu nedenle bu süreci çok iyi inceleyip yeterince bilgiye sahip olduktan sonra meslek seçimi konusunda karar vermelisiniz.
Storyteller Barış Özcan’nın meslek seçimi hakkında bir paylaşımını gördüğümde doğru tespitler olduğunu ve güzel benzetme yaptığını düşündüm. Sizlere bu paylaşımı olduğu gibi aktarmak isterim. Barış Özcan meslek tercihi yapmanın önemli olduğunu dile getiriyor fakat bunun yanında hayatı boş bir tuvale benzetiyor.
“Hayatı boş bir tuval olarak düşünün, doğunca tuvali tozpembe boyuyoruz her şey çok güzel ve özgür geliyor. Tıpkı gökyüzünün mavisi gibi ve sonra okula gitmeye başlıyoruz, tuvalimize daha farklı renkler ve sert vuruşlar değiyor. Hayatın acı gerçekleri ile karşılaşıyoruz, dünyanın kaç bucak olduğunu görüyoruz. Bizim gibi milyonlarcası daha var ve onlardan daha yüksek almamız gerekiyor, paletimizdeki renkler A B C D diye sınırlandırılıyor. Kim olduğumuz ise bu seçeneklerden kaç tanesini doğru yanıtladığımızla ilgili oluyor. En çok doğruyu yapan en güzel üniversiteye gidiyor ve en güzel mesleğe yerleşiyor, dolayısıyla en güzel hayatı yaşıyor. Öyle mi???? Hayat tuvalinizi boyarken tam da bu noktadaysanız yani sert karanlık çizgilerle tuvalinizin kirlendiğini , resminizin hiçbir şeye benzemeyeceğinizi düşündüğünüz noktada iseniz,size önerim rahat bir nefes alın, hayat bunlardan ibaret değil . Çocukluğumuzda ki o renkler hala duruyor, üstelik palet ve fırça hala sizin elinizde olacak. Şimdi tercih noktasında kafanız karıştığında sakin bir kafayla düşünün ve tekrar kendinize şu soruyu sorun. En çok hangi rengi seviyorum? Neyi boyarken en çok keyif alıyorum şu hayat tuvalinde? En çok çizip de boyamak isteyeceğim şey ne? Bunlar çok güzel sorular ve bu soruları biraz düşününce akla, tutkularının peşinden git şeklinde romantik ve klişe bir cevap geliyor. Yanlış bir cevap değil yanlış anlaşılma olmasın. Ama tek başına yeterli değil gibi geliyor bana. İçsel bir cevap ,hatta tek taraflı düşüldüğünde bencilce bir cevap bile sayılabilir. O yüzden bence güzel bir resim yapmak için şu soruya da cevap vermek gerekir ‘Dünyanın en çok hangi renklere ihtiyacı var?’ O renklerle sizin sevdiğiniz renklerin kesiştiği bir nokta varsa o kesişim kümesinin alanı kadar bir tercih yapmanızı tavsiye ederim .Hem Kendinin farkına varacaksın hem dünyayı analiz edeceksin . Bu yaşta size yüklenilen şey çok fazla hem kendinin hem dünyanın farkına varmak, bu renkleri tespit etmek kolay değildir. Yaşını başını almış insanlar hala hangi renkleri sevdiklerini söylemekte zorlanıyorlar. Dünyanın geçmişindeki performansa bakıp gelecekte neler yapılacağı konusunda fikir sahibi olunabilir işte size dünyanın meslekler karnesi.
Dünyada kaybolmaya yüz tutmuş meslekleri arasında kamyon şoförü, araba tamircisi, marangoz, işçi, makine operatörü ,makinist vs. yer alıyor.
Bir kısmı ise var olan durumunu korumaya devam ediyor. Çocuk bakıcısı, polis, dişçi, tasarımcı, temizlik görevlisi, elektrikçi, biyolojik teknisyen, banka memuru, alet yapıcısı, ekonomist, sayman gibi.
Gelişmekte olan meslekler ise danışman hakim, avukat, hemşire, analist, hekim, muhasebeci, finansal yönetici vs. Gelişmekte olan mesleklerin hem matematiksel verilerin hem insan ilişkilerine dayalı sosyal yeteneklerin birlikte kullanılabildiği alanlar olduğu görülüyor. Çünkü geleceğin bilgiye dayalı ekonomisinde bu tarz meslekler kritik rol oynayacak. Şuan üniversiteye giren biri 2022 yılında mezun olduğunda 5 milyon iş ortadan kalkacak, insan çalışanların yerine robotlar ,yapay zeka , Nanoteknoloji yer alacak. Yani yapmak istediğin işi seçerken şu soruyu aklından çıkarma . Bir robot benim yapmak isteğim işi yapabilir mi? Harvard üniversitesinde Profesör David Deming gelecekte ince becerilerin önem kazanacağını söylüyor çünkü robotlar otomasyona dayalı uzmanlık becerilerini daha iyi bir hale getirdikçe insanların elinde sadece iletişim yetenekleri, motive olabilme ve ilham verebilme ,pozitif kalabilme , sorumluluk alabilme, birlikte çalışabilme, esnek olabilmek olacak. Yani meslek seçmekten çok beceri kazanmaya bakın . Bir başka akademisyen Selçuk Şirin meslek değil disiplin seçin diyor. Hangi ortamda okuduğunuzun önemli olduğunu vurguluyor , kimlerle olacaksınız? hangi sosyal ağalara katılacaksınız? Sosyal sermaye önemli , global düşünün yurt dışında yaz okulları, erasmus programları, yurt dışı kampüsleri ve öğrenci değişim programlarını bir daha gözden geçirin sosyal ağınızı çok dilli ve çok kültürlü olacak şekilde çeşitlendirin ,bütün bunlara rağmen hepiniz iyi ya da kötü tercih yapacaksınız ama yaptığınız tercihten bir türlü emin olamayacaksınız. İçinize sindiremeyeceksiniz. Kararsızlık anlarında tuvalinizi düşünün fırça hala elinizde hiçbir şey mahvolmuş değil hangi mesleği seçerseniz seçin resminize güzellik katacak ve onu anlamlandıracak olan kısım sizin ona ekleyeceğiniz ince çizgiler olacaktır. Bazen yanlış tercihler yapabilirsiniz, yaptık bir kere o tercihleri ama verdiğim kararların sorumluluğunu alıyorum ve bir şeyleri değiştirmeye çalışıyorum demelisiniz. En iyisini seçemezseniz de seçmiş olduğunuzu güzelleştirebilirsiniz , bunu yapmak kolay değil biliyorum ama güzel bir resim yapmakta dışardan bakıldığı kadar kolay değil .Öyle ya da böyle bu resmi yapamaya devam edeceğiz hayat tuvalimizde daha bir çok renk tercihi yapacağız ve her fırça darbesi ile onu değiştireceğiz . Sonunda o detaylarında bir anlamı olmayacak sonunda tek önemli olan resmin tamamı ve anlamı olacaktır.”
Meslek seçiminde gelecekteki yaşam tarzınızı belirlemeniz açısından doğru karar vermeniz oldukça önemli. Her ne karar verirseniz verin mutlu olabileceğiniz ve kendinizi geliştirebileceğiniz alana yönelmeye çalışın . Gelecekte yapacağınız mesleğin hayatınızdaki yerini düşünecek olursak iş hayatınızın kalitesinin ve mesleğiniz adına yaptığınız faaliyetlerin bireysel mutluluğunuza doğrudan etkisi vardır. Kendinizi gerçekleştirebileceğiniz bir mesleğe sahip olmak ilk hedefiniz olmalıdır. Örneklere bakıldığında kendine uygun mesleği seçmiş bireyler toplumda işlerini severek yapan, mesleğinde ilerleyen böylece mutlu olabilen ve verimli bir yaşam sürdürebilen bireylerdir. Konfüçyüs’ün dediği gibi;
“Eğer sevdiğin işi yapıyorsan tek bir gün bile çalışmış sayılmazsın.” Konfüçyüs
Buna karşılık seçtikleri meslek, yetenek ve ilgilerine uymayan bireylerin çalışma hayatına karşı isteksiz, işe devamsız(sürekli bir işte çalışma), verimi düşük, yeniliklere direnen ve her zaman mesleklerini değiştirme eğilimi içinde oldukları görülmektedir. Doğru tercih, beraberinde İş doyumunu iş doyumu ise bireyde mutluluk ve başarı getirecektir. Bu noktada doğru tercih ve meslek seçimi için dikkat etmeniz gerekenler hakkında bir yol haritası oluşturmanıza yardımcı olmaya çalışacağım;
Meslek seçiminde dikkat etmeniz gereken ilk aşama, ‘Kendinizi tanımanızdır.’ Yeteneklerinizin farkında olmanız, ilgi alanlarınızı belirlemeniz ve değerlerinizi iyi tanımlamanız doğru tercihi yakalamanıza yardımcı olacaktır.
Meslek seçiminde önemli olan 2. aşama ise ‘Meslekleri tanımanızdır.’ Mesleğin iş tanımı, çalışma alanları, iş olanakları ve mesleğin geleceği konusunda detaylı bilgi edinmeye çalışmalısınız. Mesleğin gelecekteki yeri ve dünyaya yansıması önemli araştırma konularından biridir.
Doğru soruları sormanız sizleri doğru sonuçlara götürecektir. ‘Ben neleri yapabilirim?’ bu soru yeteneklerinizin farkına varmanıza yardımcı olacaktır. Yetenek bir işi yapma gücüdür. Bir mesleğe ilgili olsanız da seçeceğiniz meslek için yeteneğiniz yoksa o meslekte başarılı olamayabilirsiniz. Bunun için mesleğinizi seçerken mesleğin gerektirdiği özellikleri çok iyi inceleyip yeteneğinizin o mesleğe uygun olup olmadığına bakmalısınız. İlgilendiğiniz mesleği yapan insanlarla iletişime geçip mesleği iş yerinde inceleme fırsatı yakalamanız sizin için faydalı olacaktır.
‘Ben neleri yapmaktan hoşlanırım?’ Yapmak zorunda olduğunuz için değil de serbest zamanda da kimse sizi zorlamadan bir işi yapıyorsanız o işe ilgi duyuyorsunuz demektir. İlginizin olduğu bir alanda yeteneğiniz de yeterli ise başarılı olma şansınız yüksek olacaktır aksi takdirde yeteneğiniz olsa da ilgi duymadığınız bir alanda, başarısız olma olasılığınız yüksektir; bu nedenle ‘Ben bu bölüme gidiyorum ama niye? Annem babam veya çevremdeki insanlar istediği için mi? Yoksa ben istediğim için mi ? Cevap, ben istediğim içinse başarılı olma olasılığınız daha yüksektir.
Kişilerin özelliklerini belirlemesi önemli bir diğer noktadır. “Nasıl bir insanım, karakterim nasıl?” Benim kişisel özelliklerimle mesleğin gerektirdiği özellikler birbirine uyuyor mu? Örneğin sessiz, içine dönük bir insanın turizm sektörüne yönelmesi veya doğayı seven bir bireyin Tıbbi Laboratuvar Teknikleri bölümü okuması gibi.
İlgi duyulan mesleklerin incelenmesi, mesleğin gerektirdiği çalışma şartları ,mesleğe hazırlanma şartları ve kazanç durumunun bilinmesi, mesleğin sosyal statüsü, iş bulma imkanı, mesleğin geleceği, meslekte ilerleme, mesleğin gerektirdiği nitelikler ,o meslekte olanların Türkiye’de ve dünyadaki durumları konularında yeterli bilgi sahibi olmalısınız.
“Seçeceğim mesleğin gerektirdiği özelliklere sahip miyim? Benim gelecekle ilgili beklentilerim neler ve bu beklentilerimi hangi meslek grupları karşılayabilir? Hangi meslekler gelecekte önemini yitirecek? Hangi mesleklerin önemi artacak? Seçeceğim meslek beni mutlu edebilecek mi? İş hayatında gelişmeme imkan sağlayacak mı?” sorularını sormalısınız kendinize.
“HANGİ İŞİ YAPTIĞINIZ MI YAPTIĞINIZ İŞİ NE KADAR İYİ YAPTIĞINIZ MI DAHA ÖNEMLİ? ” tercih için Kilit sorulardan bir tanesidir. Pek çok insan yaptığı işin önemli olduğunu düşünür ve meslek etiketi odaklı olur ;oysa sanılanın aksine hangi işi yaptığımızdan daha önemlisi işimizi ne kadar iyi yaptığımızdır.
Gelecekte seni bekleyen muhteşem bir mesleğin var, sadece senin keşfetmeni bekliyor.